Alexithymie

Afgelopen week schreef ik over interoceptie, wat zoveel betekent als het niet goed of volledig kunnen identificeren van lichamelijke signalen. Het onderwerp van vandaag lijkt er erg op, maar richt zich niet op lichamelijke signalen, maar op emoties en ons gevoelsleven. Ook hier is weer een prachtig ingewikkelde term voor bedacht: Alexithymie.
Alexithymie betekent letterlijk (in het Grieks): zonder woorden voor emoties.

Alexithymie wordt gekenmerkt door moeilijkheden in het beschrijven en onderscheiden van gevoelens, een beperkt fantasieleven en een denken dat voornamelijk gericht is op de buitenwereld en minder op de innerlijke beleving. Mensen die hier last van hebben, hebben te maken met moeilijkheden met het verwoorden (en soms begrijpen) van emoties en met het omgaan met hun emoties. De term is in 1972 bedacht door Peter Sifneos. – Bron Alexithymie

Emoties zijn er de hele dag door. Bij jezelf, maar ook bij anderen en tijdens wederzijdse interactie worden deze over en weer beïnvloed. Iemand wordt bijvoorbeeld boos omdat ik iets laat vallen, tegen hem aanbots of omdat ik een opmerking maak die er iets botter uitkom dan dat ik hem bedoeld heb. Andersom wordt mijn emotie ook beïnvloed door dingen die anderen zeggen of doen.

De meeste mensen ervaren de emoties en kunnen ze direct duiden. Ze begrijpen waar de emotie vandaan komt en op welke manier ze die kunnen uiten. Het gaat eigenlijk automatisch goed en de meeste mensen zullen er niet (lang) bij stil staan.

Bij mensen met autisme kan dit ook zo zijn, maar toch zie je vaker dan gemiddeld dan mensen worstelen met Alexithymie.

Voorbeelden

Het verkeerd, of niet kunnen identificeren van emoties kan heel vervelend zijn. Bijvoorbeeld als het ervoor zorgt dat je je niet goed kan uiten of het je contact met anderen in de weg staat. Enkele voorbeelden van Alexithymie zijn:
– Problemen met het identificeren, beschrijven en omgaan met de eigen of andermans emoties en gevoelens.
– Moeilijk het onderscheid maken tussen een gevoel en de bijbehorende lichamelijke gewaarwording.
– Verwarring van de fysieke gewaarwordingen die gekoppeld zijn aan deze gevoelens.
– Emoties zien als dromen of fantasieën, emoties zijn geen realiteit.
– Concreet en realistisch denken in plaats van met gevoel denken.

Deze voorbeelden zijn maar een klein deel van de dingen die bij Alexithymie horen. Heb je hier vragen over, bel dan altijd even je eigen behandelaar of huisarts.

Hoe ik dit ervaar

Laat ik voorop stellen dat het last hebben van Alexithymie niet betekent dat je niks voelt of ongevoelig bent voor emoties van jezelf en anderen. Ik voel en ervaar genoeg, maar kan deze gevoelens vaak niet goed plaatsen. Wanneer ik bijvoorbeeld boos ben voel ik dat niet als boosheid, maar word ik vaak overspoeld door een enorme golf van emoties. Verdriet, angst, paniek, onrust, boosheid, verontwaardiging, alles loopt door elkaar en klontert samen tot een enorme bal. In acute situaties kan dit ervoor zorgen dat ik niet meer adequaat kan reageren. Bij boosheid betekent dit vaak dat ik enorm moet huilen en niet meer goed kan doseren.

Omdat ik me op dat moment heel erg schaam voor de manier waarop de emotie er dan uitkomt heb ik mezelf aangeleerd het zoveel mogelijk binnen te houden, uit angst voor een ontploffing als het ware. Natuurlijk werkt dit averechts. Het zou fijn zijn als ik de tijd kon vinden om de enorme bal emoties rustig te ontwarren, om zo mijn emoties beter te kunnen onderscheiden. Wanneer je middenin een gesprek zit kan dit natuurlijk niet en wordt er meteen een interactie verwacht. Dit is erg ingewikkeld!

Overigens werkt het niet alleen met boosheid zo bij mij. Over het algemeen voel ik heel veel, meer dan de meeste mensen denk ik. Maar het kost me ontzettend veel moeite om deze gevoelens en emoties een naam te geven. Ik weet wat ik voel, want ik voel het, maar de woorden lijken te ontbreken om het uit te kunnen leggen.

Ook de link met mijn lichaam lijkt mijn brein niet goed te kunnen maken. Zo kan ik me verdrietig of juist heel blij voelen, maar mis ik totaal de lichamelijke gewaarwording. Alles slaat meteen op het gevoel doodmoe en ‘uitgeschakeld’ te zijn. Hoe ik het ook probeer, mijn lichaam lijkt totaal los te staan van mijn hoofd. Gelukkig leer ik steeds beter af te gaan op mijn onderbuik gevoel. Als ik bijvoorbeeld misselijk of moe ben kan het namelijk ook betekenen dat dit gekoppeld is aan een bepaalde emotie. Volgens mij staan Interoceptie en Alexithymie nooit helemaal los van elkaar.

Hoe kun je ermee omgaan?

Het liefst zou ik een hele doos met tips opentrekken om uit te leggen hoe je er het beste mee om kan gaan. Maar eigenlijk weet ik het ook (nog) niet zo goed. Natuurlijk zijn er wel wat dingen die soms helpen, en die zal ik met je delen. Ik ben heel benieuwd of jullie ook nog tips hebben waar ik mee aan de slag kan. Laat het me vooral weten! Overigens is dit allemaal heel persoonlijk. Als dit voor jou niet werkt, vooral niet doen!

Sta stil bij je gevoel

In onze maatschappij, en helemaal in 2021 lijkt het wel alsof we maar door moeten. Alles moet even snel en gehaast en vooral zonder er teveel bij stil te staan. Hier kan ik absoluut niet mee omgaan en het zorgt ervoor dat ik steeds minder gevoel en emotie ervaar. De momenten dat het het allerslechtst met mij ging waren de momenten waarop ik totaal verdoofd was en niets meer voelde.

Tegenwoordig probeer ik vaker stil te staan bij mijn gevoel door in ieder geval één keer per dag mezelf te scannen en heel bewust te ervaren wat ik voel. Ook als dit heel naar of confronterend is. Om ervoor te zorgen dat ik niet meteen in paniek raak of overweldigd raak hoef ik er op dat moment niks mee te doen. Ik hoef het er alleen maar te laten zijn. Wanneer ik niet goed kan identificeren wat ik voel dan schrijf ik op wat ik wel kan benoemen, zoals bijvoorbeeld dat ik een knoop in mijn maag ervaar, moest huilen of het gevoel had dat mijn keel helemaal dichtzat.

Dit helpt later om wat meer grip te krijgen op wat ik ervaar.

Geef emoties een kleur

Het lukt niet altijd om emoties en gevoel een naam te geven. Niet omdat het er niet is, maar omdat ik geen idee heb wat ik precies voel en waar het ene gevoel stopt en het andere begint. Door de verschillende emoties een kleur te geven kan ik ze beter identificeren. Zo hoef ik ze geen woorden te geven, maar kan ik toch uitleggen wat ik voel.

Blauw is bijvoorbeeld angst voor mij. Op sommige momenten voel ik geen angst, denk ik op dat moment. Maar wanneer ik bij mezelf probeer na te gaan wat ik voel komt wel de kleur blauw naar voren. Door erover te praten lukt het me vaak beter om te begrijpen waar het gevoel vandaan komt en hoe ik ermee om kan gaan.

Wees niet te streng voor jezelf

Wanneer ik merk dat ik mijn eigen gevoel niet goed kan vatten, of erger nog, wanneer ik niet lijk te begrijpen wat een ander voelt, kon ik me heel erg schamen. Ik vond het een bewijs van mijn onkunde en was altijd bang dat mensen me ongevoelig zouden vinden. Nu ik weet dat ik er niks aan kan doen probeer ik ook iets minder streng voor mezelf te zijn. Natuurlijk is het makkelijker gezegd dan gedaan, want hoewel ik soms best last kan hebben van Alexithymie kan ik heel goed boos op mezelf zijn. Daar lijk ik geen enkele moeite mee te hebben helaas..haha.

Neem je gevoel serieus, en wees niet bang

Het niet goed kunnen identificeren van emoties en gevoelens kan echt heel ingewikkeld zijn. Ik kan me dagen naar of in de war voelen voor ik uiteindelijk begrijp welke emoties er eigenlijk spelen. Bij mij slaat verwarring snel om naar somberheid en angst. Ook de goeie emoties voel ik dan niet meer goed en alles lijkt zwart.

In plaats van angst voor de hoeveelheid emoties en gevoel probeer ik nu vooral te koesteren wat ik heb. Muziek kan me ontzettend raken en de kleinste dingen kunnen me een ontzettend groots geluksgevoel geven. Wat soms ongrijpbaar en ver weg lijkt is dan megagroot en omhelst me in al zijn volheid. Daar geniet ik van en dat gevoel zou ik voor geen goud in willen ruilen.

En hoewel het nog vaker niet dan wel lukt om alles wat ik voel te identificeren, lukt het wel beter om erover te praten. Dat is ook wat waard!

Tot slot

Alexithymie is de term die gebruikt wordt om het (on)vermogen van de mens aan te duiden om emoties en gevoelens bij jezelf en anderen te identificeren.

Ik ben heel benieuwd hoe jullie dit ervaren en of jullie de term Alexithymie al kenden. Laat het hieronder weten, of praat mee onder de post op Facebook en Instagram over dit onderwerp!