Prikkelverwerking deel 2 | licht en zicht

Prikkelverwerking is een proces dat bij iedereen plaatsvindt. De prikkelverwerking, ook wel sensorische informatie verwerking genoemd, zorgt ervoor dat het lichaam in staat is te reageren op alles wat in de omgeving plaatsvindt. Dit gebeurt door een relatief simpel systeem: de zintuigen signaleren een prikkel. Die wordt doorgestuurd naar de hersenen, waar ze verwerkt worden. De hersenen kunnen vervolgens een seintje geven naar het lichaam om een reactie te geven, bijvoorbeeld je hand wegtrekken uit het vuur. 

De manier waarop prikkels verwerkt worden is bij iedereen anders. De één is gevoeliger voor prikkels dan een ander, en ieder brein verwerkt de prikkels ook op een eigen manier. Iemand die heel gevoelig is voor prikkels zal deze liever vermijden, terwijl iemand die ongevoelig(er) is er juist naar op zoek kan gaan.

Prikkelverwerking en de zintuigen 

Ieder mens heeft te maken met prikkelverwerking. Iedereen met autisme heeft prikkelverwerkingsproblemen, maar iemand met een prikkelverwerkingsprobleem hoeft geen autisme te hebben. Ieder brein verwerkt prikkels en iedereen is daar wel eens moe van. Mensen met autisme kunnen echter extra gevoelig zijn voor deze prikkels. Zoals ik hier al eerder heb beschreven kun je op verschillende manieren last hebben met prikkelverwerking. Het gaat hier dan om de prikkels die via de verschillende zintuigen door ons lichaam worden ervaren. 

De meest bekende zintuigen zijn natuurlijk: zicht, gehoor, geur, tast en smaak. Daarnaast zijn er echter nog meer zintuigen. In deze serie zal ik elk zintuig toelichten en zo goed mogelijk uit proberen te leggen op welke manier het bij mij leidt tot over- of juist ondergevoeligheid.

Overgevoelig zijn voor licht

Veel mensen met autisme ervaren een overgevoeligheid voor licht waardoor ze sneller hoofdpijn krijgen of last hebben van andere overprikkelingsklachten. Omdat een autistisch brein de prikkels niet gefilterd binnenkrijgt kan licht extra heftig binnenkomen.

Toen ik deze blog zat voor te bereiden dacht ik in eerste instantie dat ik zelf helemaal geen last heb van overprikkeling door licht, maar als ik er goed over nadenk is dit wel degelijk zo. Zo kan ik het vooral aan het eind van de dag niet goed hebben als er veel en fel licht is. Eten onder een enorm felle lamp kost mij bijvoorbeeld enorm veel extra energie. Het licht doet pijn en alle prikkels in de kamer lijken extra hard binnen te komen. Nu is het niet zo dat ik helemaal in het donker zit, maar de grote lamp heb ik eigenlijk nooit aan.

Last van zonlicht heb ik eigenlijk weinig. Ik knap meestal juist op van de zon en geniet enorm van een zonnige dag. Een zonnebril draag ik bijna nooit omdat ik het vervelend vind dat de wereld er dan anders uitziet. Ik zoek liever de schaduw op zodat ik zonder zonnebril de dag door kan dan dat ik in de zon een zonnebril draag. Daarin ben ik dan wel weer gevoelig.

Als ik ’s avonds een stuk moet rijden vind ik dat door alle verlichting veel vermoeiender dan overdag. Zeker als het dan ook nog regent. Alle lichten vervormen dan erg en het lijkt wel of de meeste automobilisten geen benul hebben van het feit dat je verlichting gewoon af kan stellen zodat het niet als een bouwlamp in de ogen van je tegenliggers schijnt. Ik ga het rijden er niet om uit de weg, maar merk wel dat ik op die momenten veel gevoeliger ben voor alle lichten dan de meeste mensen.

Ondergevoelig zijn voor licht

Echt ondergevoelig ben ik niet denk ik, maar er zijn situaties waarop ik het heerlijk vindt als licht me overdonderd. Bijvoorbeeld in een theater of tijdens een concert. Dan kan het me niet heftig en groots genoeg zijn. Daarna heb ik overigens wel een paar dagen nodig om bij te komen, maar van de momenten zelf kan ik enorm genieten.

Ook helpt het soms om op mijn telefoon een app te gebruiken waarin licht een rol speelt. Wanneer ik erge spanning ervaar, of juist het gevoel heb dat ik moeilijk tot actie overkom kan het helpen om mezelf wat alerter te maken.

Ik ben zelf eerder over- dan ondergevoelig voor licht.

Zicht/detailgerichtheid

Ook als het gaat om zicht en detailgerichtheid ben ik enorm gevoelig. Of ik het nu wil of niet, alles komt via mijn ogen mijn hoofd binnen, waar ik ontzettend mijn best moet doen om alle informatie te verwerken. Soms voel ik een enorme behoefte om mijn ogen dicht te doen, omdat het gewoon teveel informatie is.

Iemand die langsloopt mist een knoop van z’n jas, een buurvrouw zwaait van de overkant van de straat, er ligt een kitkat papiertje op de grond. Mijn hoofd denkt meteen: ‘oe, dat is lekker! Hee, daar ligt ook nog een blikje cola, oh, er vliegt een vogel over. Wat gek, er hangt een touwtje in de boom, hoe komt die daar nou. Die kat heeft een lange staart. Die tegel ligt anders dan gisteren. Goh, het heeft wel erg geregend, dit is al de 9e plas die ik tegenkom.’

En dit is maar een heel klein deel van de dingen die me opvallen en die ik ongevraagd allemaal waarneem, opsla en over nadenk.

Tips voor overgevoeligheid

• Draag een zonnebril wanneer je dit prettig vindt.
  Dit kan natuurlijk ook op dagen dat de zon niet schijnt! Zie het als een hulpmiddel wat je altijd kan gebruiken. Ik hoor van veel mensen dat het ook kan helpen tegen de felle verlichting in winkels.
• Maak het niet te licht in huis.
  Heb je last van felle verlichting? Zoek dan andere manieren om je kamer te verlichten. Een klein lampje of kaars kan al genoeg licht geven en zelf vind ik kerstverlichting en een zoutlamp fijne en gezellige manieren om mijn huis te verlichten.
• Ben je overprikkeld door licht?
  Doe de gordijnen dicht en zoek een fijne plek op in huis om te ontprikkelen. Zelf lig ik op die momenten het liefst in een donkere slaapkamer in mijn bed, met eventueel mijn zoutlamp aan.

Tips voor ondergevoeligheid

Er zijn ongetwijfeld nog veel meer tips te vinden, maar omdat ik niet alles kan uitproberen heb ik besloten het dicht bij mezelf te houden en alleen te delen waar ik zelf baad bij heb.

• De app Fluid.
  Hiermee kun je mooie lichteffecten op je telefoon maken. Het is voor mij een hele fijne manier van stimmen en het licht helpt me soms ontspannen, of juist actief te worden.
• Een sterrenlamp/projector.
  Mijn zoon kreeg voor Sinterklaas een sterrenprojector. Dit zorgt voor een prachtig lichteffect in de hele kamer. Hij gebruikt hem elke avond ter ontspanning, maar ik ken veel verhalen van mensen met autisme die hem juist overdag gebruiken. Doe wat voor jezelf prettig voelt. Ik ken ook voorbeelden van het gebruik van heftige discolampen en spiegelbollen. Probeer vooral uit wat voor jou werkt!
• Filmpjes kijken van lichtshows.
  Wat mij soms ook helpt is het kijken van lichtshows op YouTube. In een ver verleden heb ik de opleiding tot lichttechnicus gevolgd en ik merk dat het me nog steeds fascineerd. Ook shows met drones zijn favoriet!

Hoe is dit voor jou?

Herken je je in mijn ervaringen rondom zicht en licht, of ervaar jij het juist heel anders? Laat het me weten! En mocht je nog tips voor me hebben, die zijn ook van harte welkom!